Odpowiedzialność i roztropność

Bp Józef Guzdek, wygłaszając 3 maja homilię podczas Mszy św. w bazylice archikatedralnej w Warszawie, mówił o odpowiedzialności, której przeciwieństwem jest fałszywie pojęta wolność, o myśleniu, w przeciwieństwie do bezmyślności będącej często powodem zła, i o wierności, w opozycji do zdrady. Wszystko o twórcach Konstytucji 3 maja, ale jakie to aktualne!

Odpowiedzialność to jedna tych cnót charakteru, o której wspominamy w szczególnych okolicznościach. Taką niewątpliwie jest 230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja. Bo jej twórców cechowała odpowiedzialność za kraj, za naród i jego przyszłość, a wymagało to powściągnięcia egoizmu, rezygnacji z przywilejów, a przede wszystkim fałszywie rozumianej wolności, czego symbolem było liberum veto. Odpowiedzialność to wręcz słowo-klucz do rozumienia tradycji Konstytucji 3 maja.

„Ceną wielkości jest odpowiedzialność” – mówił Winston Churchill. Słusznie oceniał, że karty historii zapisują nie ci, którzy swoimi radykalnymi czynami niewiele zdziałali, ale ci, którzy potrafili wznieść się ponad bieżące spory i podziały, wykazując się odpowiedzialnością. „Jesteśmy odpowiedzialni nie tylko za to, co robimy, ale także za to, czego nie robimy” – pisał Molier. Zaniechanie koniecznych działań ma często równie negatywne konsekwencje, co podjęcie działań szkodliwych, albo błędnych.

Odpowiedzialność wiąże się nierozerwalnie z roztropnością, jedną z czterech cnót kardynalnych, do których należą też sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo. Dlatego dziwi uwaga Marka Jurka, który napisał na Twitterze: „Francuscy generałowie w swym apelu o ratowanie Francji przed społecznym rozpadem umieszczają piękny cytat z kardynała Mercier: »Gdy roztropność jest już wszędzie, odwagi nie ma już nigdzie«”.

Przypomnijmy, kardynał Desiré Felicien François Joseph Mercier to belgijski duchowny, który zmarł 23 stycznia1926 roku. Był związany z Polską, w 1912 roku udzielił święceń kapłańskich Polakowi Kazimierzowi Lutosławskiemu, przyszłemu opiekunowi duchowemu harcerstwa. W 1918 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1921 został Kawalerem Orderu Orła Białego. Otrzymał także tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.  W czasie I wojny światowej, kiedy okupowaną przez wojska niemieckie Belgię opuściły władze z królem Albertem I na czele, kardynał był nieformalnym przywódcą antyniemieckiego oporu.

Nie zgadzam się z – prawdopodobnie wyrwanym z kontekstu – cytatem z wypowiedzi kardynała Merciera. Moim zdaniem roztropność często też wymaga odwagi, zwłaszcza wówczas, gdy dominują nastroje radykalne. Roztropność prowadzi do kompromisu, łagodzi spory, rodzi odpowiedzialność.

Odpowiedzialność to cnota, której dziś, w czasach polaryzacji nastrojów, szczególnie brakuje. Tak jak brakuje umiaru, kompromisu, ucierania rozwiązań w dialogu. Roztropność, czyli mądrość. Człowiek roztropny korzysta z rozumu, który powinien dostarczać elementów osądu czy też kryteriów oceny. Potrafi też zasięgnąć rady u innych.

O cnocie umiaru [LINK] i kompromisie [LINK] pisałam już teksty na TwitterTwins.pl

Nie na darmo trzy pierwsze z siedmiu darów Ducha Św. to dary mądrości, rozumu i rady. Dopiero na dalszym miejscu są: męstwo, wiedza, bojaźń Boża i pobożność.

„Społeczeństwa politycznie bierne zwykle pozostawiają małej garstce ludzi kierowanie losami kraju, a później na nich zwalają odpowiedzialność za wszystko, co się stało, zwłaszcza za niepowodzenia. Tymczasem za każdy wypadek dziejowy odpowiedzialne jest całe pokolenie, które było jego sprawcą lub świadkiem, o tyle, naturalnie, o ile jedno pokolenie może na bieg dziejów wpłynąć” – pisał  Roman Dmowski w książce Myśli nowoczesnego Polaka.

Te słowa, niezwykle celne, powinni sobie – moim zdaniem – wziąć do serca wszyscy, którzy szermują pojęciem wolności, nie biorąc pod uwagę odpowiedzialności, którą chętnie zrzuciliby na innych.

Dlatego cieszą słowa prezydenta Litwy Gitanas Nauseda, który 3 maja w polskim Sejmie powiedział:

Konstytucja 3 maja należy jednakowo do Litwinów, Polaków i innych narodów regionu o tyle, o ile są gotowe wziąć na siebie odpowiedzialność za przyszłość tej bogatej tradycji.

Może z okazji wczorajszej rocznicy docenimy, wielokrotnie przypominane cnoty „odpowiedzialność” i „roztropność”. Także w roztropnej trosce o dobra naturalne i przyrodę.

 

Maria WANKE-JERIE

Absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego, z wykształcenia matematyk teoretyk, specjalista PR, od 25 lat pracownik Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Współtworzyła pierwszy „Raport o stanie nauki w Polsce”. Współautorka biografii Romana Niegosza „Potrzeba ludzi przyzwoitych. Roman Niegosz – życie dla Polski” oraz „Zobowiązywała mnie przysięga. Proces Władysława Frasyniuka 1982”. Odznaczona Medalem „Niezłomni” (2013).

Możesz również polubić…

4 komentarze

  1. jerzpolski@wp.pl' jurek pisze:

    Zgadzam się z autorką, tylko niektóre pojęcia należy uściślić. Co to jest mądrość ? Na pewno nie sama inteligencja, wiedza,bo to tylko predyspozycja do działania. Dopiero, jeśli wykorzystamy je w słusznym celu, to możemy mówić o mądrości. W przeciwnym wypadku, będzie to tak jak z Salomonem, który pod wpływem swoich żon, zmienił swoje zasady postępowania. Do mądrości potrzebna odwaga w wyznawaniu i realizacji swoich przekonań.

  2. Małgorzata Wanke-Jakubowska pisze:

    Rację ma Jurek w swoim komentarzu, który postuluje precyzyjne zdefiniowanie pojęć. „Przecież tam chodziło o wyrachowanie pod płaszczykiem roztropności” – broni tezy Marka Jurka internauta o nicku Prawica Grodzisk Mazowiecki. Istotnie, bardzo łatwo zwykły konformizm i kunktatorstwo tłumaczyć roztropnością. Gdzie jest granica pomiędzy ostrożnością i roztropnością a oportunizmem? Ludzie potrafią nawet sami siebie oszukiwać. Iluż było takich, którzy zapisanie się do PZPR czy stronnictw sojuszniczych tłumaczyli właśnie roztropnością? Iluż wyjaśniało, że aby cokolwiek móc zrobić, nie można być na marginesie, a z czerwoną książeczką w kieszeni łatwiej ludzi chronić? Kunktatorstwo to czy roztropność? Pewnie należałoby odpowiedzieć „To zależy”. Były bowiem takie przypadki, że w czasach próby członkowie PZPR zachowywali się przyzwoicie, a tzw. „nasi” okazywali się zwykłymi poputczikami (pisałam o takiej pozytywnej postawie prominentnego członka partii w tekście „Tamta grudniowa noc” http://www.twittertwins.pl/tamta-grudniowa-noc/. W życiu nic nie jest proste.

  3. Małgorzata Wanke-Jakubowska pisze:

    „Wolność bez odpowiedzialności prowadzi do anarchii” – to główna teza debaty z udziałem historyków, zorganizowanej przez Radio Szczecin. Gdyby król Stanisław August Poniatowski bronił zapisów Konstytucji, Rzeczpospolita mogłaby trwać, natomiast poparcie Konfederacji Targowickiej, czyli grupy posłów domagającej się interwencji Rosji zakończyło się trzecim rozbiorem Rzeczpospolitej – tłumaczył prof. Wojciech Roszkowski.

    „Targowica” w porozumieniu z cesarzową Rosji Katarzyną II uznała bowiem Konstytucję 3 Maja za ustawę ograniczającą wolności, ponieważ ta znosiła liberum veto.

    – Ta historia, to lekcja jak ważne jest poprawne rozumienie pojęć tworzących państwo i jego ustrój – mówił profesor Wojciech Roszkowski. – Musimy zdawać sobie sprawę, że wolność trzeba rozumieć w pełni. Wolność to nie jest tylko to, że każdy może robić co chce. Tak, jak złotą wolność szlachecką rozumiała część zanarchizowanej szlachty. Wolność nie jest dobrem samym w sobie. Bez odpowiedzialności, wolność nie ma sensu. Wolność bez odpowiedzialności prowadzi do anarchii i tego, co ostatecznie się stało, czyli do trzeciego rozbioru Polski.

    A więc ODPOWIEDZIALNOŚĆ i ROZTROPNOŚĆ, a właściwie ich brak, może mieć bardzo wysoką cenę. Takich przykładów z historii można przytoczyć więcej. Zachęcam do dyskusji.

  4. Maria WANKE-JERIE pisze:

    Odpowiedzialność i roztropność cenimy na ogół wtedy, gdy ich brakuje, nie są to bowiem cnoty fascynujące. Dlatego zapewne i temat nie rozpalił emocji i nie inspirował ożywionej dyskusji. Za zainteresowanie tekstem serdecznie dziękuję. Mam nadzieję, że będzie inspirował do refleksji.

Skomentuj jurek Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *